Mokums

Pachtersoproer

Over de Canon van Amsterdam (link) heb ik genoeg geschreven, het ding klopt niet of is geromantiseerd en er ontbreken essentiële onderdelen. De Gemeente Amsterdam heeft hem overboord gezet maar we mogen ze dankbaar zijn voor de aanzet want eerlijk is eerlijk, Amsterdam moet goed beschreven worden en zodanig dat iedereen er op luchtige wijze kennis van kan nemen. En dat lukte.

Waar ik het met je over wil hebben is het pachtersoproer, een onbeschreven hoofdstuk, je zult het dan ook niet in de Canon van Amsterdam tegenkomen. Ik las over het pachtersoproer in een kroniek uit de achttiende eeuw, het kwam me bekend voor maar kon me er toch geen enkele voorstelling van maken omdat ik er dus simpelweg nooit ergens iets over gelezen had.
Het Rembrandtplein (heette rond 1750 de Botermarkt) was de plaats van handeling maar het begon allemaal in het noorden van het land. Jacob Bicker Raije schreef er in juni 1748 over dat er aan de bezittingen van pachters vernielingen werden aangericht omdat het 'canaille' (gepeupel) van de hoge pachten af wilden. Toen onschuldigen het slachtoffer dreigden te worden van de opstand schoot de schutterij 'er een paar dood' hoewel de schutterij zelf niet onsympathiek tegenover de argumenten van het volk stond.

Op 24 juni van dat jaar (1748 dus) kwam het tot een enorme uitbarsting waarbij de schermutselingen zich ook naar de Botermarkt verplaatsten. De twee aanstichters (een echtpaar) werden opgepakt en vier dagen later op de Dam opgehangen. Ook dit leidde opnieuw tot grote protesten.

Pacht

We kunnen ons nu wellicht iets voorstellen bij wat pacht is maar in de achttiende eeuw was dat een ruim begrip. Je 'huurde' iets, we zouden dat nu leasen noemen of dus pachten, en je verhuurde dat door. Doordat je een lagere prijs betaalde dan je vroeg maakte je winst. Maar met belastingen ging dat destijds net zo. Je kon het 'recht' kopen om bijvoorbeeld accijns op graan te heffen.
De prijzen die betaald moesten worden en de belastingen die opgelegd werden stegen explosief, daar kwam zware weerstand tegen en mondde uiteindelijk uit in het 'pachtersoproer'. Van veel pachters werden eigendommen vernield en meubels en geld in de gracht gegooid.

Gedurende twee dagen werd er zoveel vernield dat er hard ingegrepen moest worden om het tij te keren, de balans was dat er enkele doden en gewonden te betreuren waren, maar de burgers waren er niets mee opgeschoten want de heffingen bleven en er werd afgekondigd dat voortaan ieder protest direct met gerichte schoten beantwoord zouden worden.
Tot 15 juli bleef het onrustig en vielen er veel meer doden dan de overlevering ons wil doen geloven. Alleen al op de dam zouden dertig doden zijn gevallen doordat de schutterij vanuit twee kanten de Dam opstormde en schoot, daarop werden velen onder de voet gelopen door de paniek die daarop uitbrak.
Een aantal probeerden via het water, dat toen nog door het Damrak stroomde, te ontkomen, maar meer dan vijftig mensen werden achteraf dood uit het water gevist.

Simon Fokke
Simon Fokke was Amsterdammer en tekenaar, zoals Raije en Braatbard schreven liet Fokke zijn tekeningen het 'woord' doen.

Stadhouder Willem

Na 15 juli leek de kritiek te verstommen maar niets is minder waar. Begin augustus eiste men opnieuw hervormingen, de gemeente Amsterdam weigerde, althans, ze verzonnen een list door een nietszeggende toezegging en zich vervolgens achter de regering te verschuilen. In de stad dreigde totale chaos als enkele eisen niet zouden worden ingewilligd. Zowel de regering als het stadsbestuur verloren de controle. Stadhouder Willem IV verzon ook weer een list door de burgemeesters van Amsterdam te vervangen maar die waren nog minder toegevingsgezind dan de vorige kliek.
De aangestelde burgemeesters kwamen uit de hogere kringen en sloten een verbond waarop de tegenstand wegebde, het bestuur was nu in handen van degenen waartegen geprotesteerd werd.

De belastingen 'leken' afgeschaft maar alleen de inners waren anderen. De schutterij werd zoet gehouden door Willem IV door ze meer bevoegdheden te geven op het gebied van tucht en aanstellingen maar toen de stadhouder weg ging draaide hij alles weer terug. Doordat er verdeeldheid was gezaaid tussen het volk en de schutterij door laatstgenoemden tijdelijk privileges te geven vertrouwde men de wetshandhavers niet meer en verstomden de protesten.

Willem IV overleed in 1751, hij was de eerste Prins van Oranje maar speelde dus onder één hoedje met de notabelen van de stad. Een niet zo fraai hoofdstuk uit de geschiedenis van de stad Amsterdam.

Tuchthuizen in de Middeleeuwen

Een tuchthuis is niets anders dan een gevangenis en met name jongeren zaten in het Rasp- en Spinhuis, daarom ook sprak men niet van 'de Boeien'. Het Rasphuis was aan de Heiligeweg gevestigd in het voormalige Clarissenklooster totdat het zwembad in 1892 werd gebouwd. Het raspen was het tot poeder verwerken van hout, dat poeder diende dan weer als verf.

Alleen de Rasppoort herinnert nog aan deze tijd.

>>> Rasphuis en Spinhuis

Geen Website? Voor kleine bedrijven in Amsterdam heb ik een totaalproduct, ik maak persoonlijk met u goede en eerlijke afspraken voor een succesvolle website. >>> KLIK HIER <<< Wat En Waar? De Jordaan Mokums Mataglap - knettergek Heuler - meeprater Mansjen - geld ophalen Jeremiade - oeverloos gezeur Kaskenade - druk maken om niets, ophef  >>> PLAT AMSTERDAMS <<< Wat blaadjes Happy Ending niet en wel wat je denkt Parkeerplaats Amsterdam niet echt eenvoudig Oudste huis van de stad is dat wel zo? Keizerskroon Rood, blauw of toch goud? De Lommerd snel geld lenen Nieuwsbrief schrijf je gratis in