Mokums

Slavenhandel en de rol van Amsterdam

Slavernij, eerst maar eens een verklaring van het woord
De Slaven waren duizenden jaren voor Christus een volk dat leefde in de gebieden die we nu Oost-Europa en de Balkanlanden noemen. Mensen uit lagere sociale klassen werden verkocht aan andere landen.
Het Romeinse Rijk had zijn hoogtij tussen de zesde en de laatste eeuw voor Christus, zij heersten over Europa en zagen met name de Balkanlanden als minderwaardig. Zij kochten arbeiders.

Amsterdam als slavenhandelaar
Je kunt het je nauwelijks voorstellen, een stadsbestuur dat zichzelf als progressief en sociaal presenteert en tegelijkertijd mede-schuldig is aan een van de ergste delicten tegen de mensheid: handel in mensen.

Zeker, we gaan wat terug in de tijd...

...een slaaf is iemand die door een ander is toegeëigend. Dit 'bezit' kan voortkomen uit geboorte (kind van een slaaf), gewoonte (blanke landeigenaren in verschillende werelddelen vonden het heel 'normaal' dat zwarten van hen waren) en mensenhandel (slaven werden uit arme landen gehaald om elders te werken.)
Slaven moeten vaak werken voor het onderdak, eten en drinken dat zij krijgen van hun baas. In de Griekse oudheid was het gebruikelijk dat men slaven hield, dikwijls werd dan wel het hele gezin van de slaaf onderhouden, maar als die oud genoeg waren moesten ook zij meewerken.
We houden de slavernij dichtbij, een van de grootste slavenhouders in de Nederlandse geschiedenis was namelijk de gemeente Amsterdam.

Gouden Eeuw, gouden tijden, maar niet voor iedereen
Nederland heerstte op zee, de voornaamste vorm van transport van goederen en mensen in de zeventieende eeuw verliep via het water dus waren het ook de Nederlanders die een voorname rol speelden in de slavenhandel. Elders op deze site kun je meer lezen over de VOC (link) en de WIC (link) en met name die laatste nam het niet zo nauw met de menselijkheid.
In 1807 verbood Engeland als eerste de slavenhandel maar dat betekende niet dat er een einde kwam aan gedwongen arbeid. Ook de Nederlanders lieten zich niet onbetuigd, hoewel de handel door de marktleider Engeland werd verboden werkten met name in Suriname nog tienduizenden zonder dat ze ook maar één cent betaald kregen.
Toen de weerstand dermate groot was geworden en Nederland niet onder het verbod op het houden van slaven uit kon werd in 1863 ook door Nederland slavenarbeid verboden.

In plaats van de slaven een goed onderkomen te schenken werden de eigenaren van de plantages waar de slaven werkten schadeloos gesteld door de Nederlandse regering.

1 juli 1863

Op 1 juli 2013 is het 150 jaar geleden dat Nederland de slavernij afschafte, dertig jaar nadat de Engelsen dat overigens al gedaan hadden. Voor de gemeente Amsterdam een moment om bij stil te staan. Het afschaffen van de slavernij had destijds voornamelijk betrekking op Suriname en de Antillen waar veel landeigenaren 'op afstand' slaven hielden. Op afstand, want in tegenstelling tot Afrika en Amerika woonden de Nederlandse slavenhouders doorgaans niet op de plantages maar gewoon in Amsterdam.
Er komen tentoonstellingen, lezingen, theaterstukken, discussiefora en fotoreportages. Voor kinderen wordt nieuw lesmateriaal gemaakt. Aanleiding voor de gemeente om dit op dit moment kenbaar te maken is dat jaarlijks op 1 juli de afschaffing van de slavernij in Nederland wordt herdacht bij het Nationaal Monument Slavernijverleden in het Oosterpark.
De burgemeester van Amsterdam is daar altijd bij aanzwezig maar dit keer (2012) is ook minister-president Mark Rutte van de partij.

Echt degelijk onderzoek is er nooit gedaan naar de slaveneigenaren die zelf in Nederland woonden en dus 'op afstand' slaven hielden. Docent geschiedenis van de Vrije Universiteit Amsterdam Dienke Hondius heeft samen met haar studenten en onderzoekers van het Nationaal Archief en het Stadsarchief Amsterdam het initiatief genomen dit wèl te doen.
Dat heeft onder andere tot een kaart geleid die u, met meer informatie, HIER kunt bekijken.

Amsterdam, slavendrijver

We kunnen er niet omheen dat Amsterdam een zeer bedenkelijke rol heeft gespeeld in het verleden, zonder de medewerking van de stad konden Amsterdammers geen slaven houden op hun plantages in Suriname, maar de stad liet zich zelf ook niet onbetuigd. Het houden van slaven werd als enige middel gezien om de concurrentie uit andere landen tegen te gaan.
Hoewel Engeland de leidende rol van Nederland in de slavenhandel in de 18-eeuw bijna geheel had overgenomen werden er toch nog op grote schaal arbeiders uit arme landen gehaald en direct naar Suriname gezonden om op de plantages te werken.

Weetje 01
De eerste keer dat Nederland bij slavernij betrokken was geraakt is waarschijnlijk in 1624 toen de WIC een schip met slaven die bestemd waren voor Zuid-Amerika kaapte en naar New York bracht dat toen uiteraard nog niet zo heette maar New Amsterdam. Veel van de slaven werden niet verkocht maar verhuurd aan de landeigenaren.
Toen de slavernij zijn einde vond bleven zij in de buurt van New Amsterdam wonen, zo ontstonden de zwarte wijken die tegenwoordig nog altijd deel uitmaken van New York.

Twee eeuwen slavenhandel en slavernij
Slavernij in Suriname kwam meer dan 250 jaar voor, onder Nederlands bestuur was dat bijna twee eeuwen, van 1667 toen Suriname werd ingenomen tot aan het jaar dat de slavernij werd afgeschaft, 1863. De Britten ruilden in 1667 Suriname voor New York met de Nederlanders.
De meeste slaven kwamen uit Afrika, hoofdreden was dat die harder konden werken dan de oorspronkelijke bevolking. De economische belangen hebben altijd geprevaleerd boven de menselijke.

Slavernij is een zwarte bladzijde in de Amsterdamse en dus ook Nederlandse geschiedenis. Amsterdam probeerde dit in de Canon van Amsterdam te verbloemen, er werd nauwelijks over de misstanden gesproken, een stukje geschiedvervalsing naar mijn smaak. Surinamers en Antillianen zetten de laatste jaren dit duistere verleden van de stad steeds vaker op de agenda waardoor er ook meer aandacht voor komt in de geschiedenislessen.

Keti Koti
Het 'verbreek de ketenen' wordt jaarlijks in Amsterdam gevierd met het Koti Keti festival (website) In Nederland wonen 500.000 mensen met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond en een verleden dat verbonden is aan de slavernij. Vanuit
deze gemeenschappen wordt al jarenlang gepleit voor een vrije dag om de vrijheid te vieren.

Weetje 02
Doordat de gemeente Amsterdam voor een derde aandeelhouder was van een consotium waar ook de wrede West-Indische Compagnie een deel in had was de stad direct verantwoordelijk voor de handel en het houden van slaven. De opbrengsten waren echter dusdanig groot dat men een flink oog dichtkneep bij het gemeentebestuur.
Toen de Engelsen in 1833 de slavernij afschaften duurde het nog dertig jaar alvorens Nederland en dus Amsterdam tot dezelfde inzichten kwamen.

Excuses?

Al jaren wordt er op een officieel excuus van de stad en de Nederlandse regering gewacht. De stad verwijst naar Den Haag en premier Rutte houdt het op 'erkening' dat Nederland een niet al te fraaie rol heeft gespeeld. Om de herdenking jaarlijks te kunnen blijven houden deed de organisatie een beroep op de overheid, de hand blijft echter op de knip. Sterker nog, de subsidie die tot nu toe werd gegeven is voor een groot deel afgeschaft.

Nederland heeft zich twee eeuwen lang schuldig gemaakt aan mensenhandel en dwangarbeid. Ruim een half miljoen Nederlanders hebben een verleden dat reikt tot in de slavernijperiode. Onze premier komt niet verder dan te zeggen dat hij de situatie erkent, voor excuses en het ter beschikking stellen van gelden om de herdenking in ere te houden is geen ruimte.

Ex-burgemeestersvrouw blijkt Jodenhelpster

De Duitse dichter Wolfgang Frommel en Gisèle voelen zich tot elkaar aangetrokken, de Nederlandse dichter Adriaan Roland Holst is bevriend met beiden en brengt ze bij elkaar, de vonk springt direct over. Frommel zet zich tijdens de oorlogsjaren in voor Joodse vluchtelingen maar hij weet zich geen raad met een groepje, Gisèle wel, zij besluit hen in haar appartement aan de Herengracht op te vangen. Hiervoor ontvangt zij in 1998 de Yad Vashem onderscheiding.

Het nobele in Gisèle komt nog. De liefde tussen haar en Wolfgang loopt namelijk ten einde maar dat betekent niet dat de vriendschap ophoudt te bestaan. Zij koopt het gehele pand en trouwt met de op dat moment oud-burgemeester d'Ailly. Zowel Frommel als de onderduikers blijven in het pand wonen. Wolfgang overlijd er in zijn appartement in 1986.

>>> ...meer over Gisèle d'Ailly van Waterschoot van der Gracht...

Geen Website? Voor kleine bedrijven in Amsterdam heb ik een totaalproduct, ik maak persoonlijk met u goede en eerlijke afspraken voor een succesvolle website. >>> KLIK HIER <<< Wat En Waar? De Jordaan Mokums Mataglap - knettergek Heuler - meeprater Mansjen - geld ophalen Jeremiade - oeverloos gezeur Kaskenade - druk maken om niets, ophef  >>> PLAT AMSTERDAMS <<< Wat blaadjes Happy Ending niet en wel wat je denkt Parkeerplaats Amsterdam niet echt eenvoudig Oudste huis van de stad is dat wel zo? Keizerskroon Rood, blauw of toch goud? De Lommerd snel geld lenen Nieuwsbrief schrijf je gratis in