Mokums

Jan Schaefer

Velen zullen zich Jan Schaefer nog herinneren, ik niet heel goed, maar zijn naam associeerde ik wel altijd met woningbouw. Schaefer was in mijn beleving een olifant die door een porcelijnkast ging zonder iets te breken.

"In gelul kan je niet wonen", of was het toch iets anders?
Johannes Lodewijk Nicolaas Schaefer wordt op 16 maart 1940 geboren en overlijd amper 54 jaar later. Schaefer was in zijn hart communist maar zou vanaf 1966 en zijn verdere politieke loopbaan voor de PvdA kiezen.
Hij begon als een typische buurtactivist in de Pijp die zich het lot aantrok van bewoners die uit hun huizen gezet dreigden te worden voor luxe nieuwbouw.

Zijn talent om burgers én bestuurders aan te spreken bleef in Den Haag niet onopgemerkt. Begin zeventiger jaren zat hij kort voor de PvdA in de Tweede Kamer waarna hij in het Kabinet-Den Uyl (1973-1977) zat als staatssecretaris van stadsvernieuwing onder het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.
Dit kabinet kwam moeizaam tot stand maar geldt vandaag de dag nog steeds als de meest progressieve regering (PvdA, PPR, D66, KVP en ARP) uit de Nederlandse geschiedenis. De regering haalt net de verkiezingen van 1977 niet.

Kabinet-Den Uyl weg om een grondzaak
De vergoeding om bij onteigening van grond de waarde te baseren op het vrije verkeer was de sociaal democraten een doorn in het oog. Schaefer had op zich niet veel van doen met het conflict maar hij was in het achterhoedegevecht binnen de PvdA wel nadrukkelijk aanwezig. Als geen ander wist hij wat grondspeculanten verdienden.

Uiteindelijk won hij de strijd want de PvdA wilde wel iets opschuiven richting het conservatieve kamp maar een wetsvoorstel niet onvoorwaardelijk steunen. Omdat Dries van Agt zich gesteund voelde door de peilingen dat een samensmelting van de ARP, KVP en CHU hem bij de aanstaande verkiezingen geen windeieren zouden leggen plaatste hij een bommetje onder het Kabinet-Den Uyl en bereikte wat hij beoogde, de val van de regering.

Een stapje terug of juist vooruit?
De PvdA wilde Jan Schaefer voor de actieve politiek behouden, Van Agt won de verkiezingen en Jan ging terug naar zijn Mokum. Van 1978 tot 1986 was hij wethouder volkshuisvesting.
Alles wat met woningzaken te maken had passeerde Jan Schaefer. Hij kon in deze periode een grote stempel drukken op het beleid maar raakte toch enigszins gefrustreerd dat het niet hard genoeg ging. De kreet "in gelul kan je niet wonen" beschrijft goed hoe gedreven en bevlogen Jan was.

Jan kon in 1978 zelfs lijsttrekker worden voor de gemeenteraadsverkiezingen. Op het affiche stond zijn lijfspreuk maar het woordje 'gelul' was wel vervangen door 'geouwehoer'. Vanaf dat moment leefde Jan op maar op het eind vond hij toch dat er teveel concessies waren gedaan aan project-ontwikkelaars. Hij nam opnieuw plaats in de Tweede Kamer, boze tongen beweerden dan Jan was weggepromoveerd uit de Amsterdamse politiek.

In Den Haag zaten ze ook niet echt meer op Jan te wachten en kon dan ook geen potten meer breken want de besluitvorming was daar zo mogelijk nog lastiger dan in het rooie Amsterdam.

Weetjes
Zijn lijfspreuk 'in geluk kan je niet wonen' werd op het affiche van de PvdA in gecensureerde vorm (geouwehoer) verheven tot verkiezingsleus.

Ook taalkundig tikte de PvdA Jan op de vingers, ze veranderden 'kan' in 'kun'.

Jan Schaefer was, geheel tegengesteld tot je zou verwachten, tegen het kraken van huizen. Daartoe steunde hij ook een wetsvoorstel dat later bekend zou worden onder de 'Leegstandswet'. Krakers zagen dat als verraad want in feite was het een vrijbrief voor speculatie.

Jan was van Rooms-Katholieke huize maar niet-beleidend.

Jan was zeer koningsgezind, werd later ook koninklijk onderscheiden. Niet te ontkennen valt dat zijn opstelling in de tweede kamer ten gunste van het koningshuis, hem ook bij de toenmalige koningin geliefd hebben gemaakt.

Hij heeft een zoon en een dochter, Mariska runt een snoepjeswinkel in de Jordaan.

Jan droeg altijd een 'ruim' zittende spijkerbroek, die ene stropdas die hij had was voor speciale gelegenheden zoals Prinsjesdag als de Koningin de troonrede voordroeg.

Een van zijn uitspraken: "Is dit beleid of hebben we hier over nagedacht?"

Postuum kreeg Schaefer in 1994 de Coornhertprijs voor sociale vernieuwing wegens zijn verdiensten op dit terrein.

Straat, brug en lift
Na zijn overlijden wilden bewoners in Zuidoost hem eren door een straatnaambordje. Over de tekst op dat bordje is veel te doen geweest. Uiteindelijk werd het 'Jan Schaeferpad' met als ondertitel 'In gelul kan je niet wonen', het origineel dus.
Zowel de PvdA als het CDA vonden dit net als in 1978 'onwelvoegelijk taalgebruik' maar het bordje, met origineel onderschrift' kwam er dus toch. De PvdA ontkende dus niet dat Jan dit oorspronkelijk zo had gezegd! Waarvan akte.

Op het Java-eiland is een brug naar hem vernoemd. In het gebouw van de gemeentelijke Dienst Ruimtelijke Ordening aan de Jodenbreestraat een lift. Hoe toepasselijk.

Eigenlijk mis ik nog het meest een nieuwe Jan Schaefer!

Mokum is de stad voor mij

Ik stootte op een latino die geen woord Nederlands spreekt of verstaat, hier hooguit een- of tweemaal is geweest maar wel een loflied op Amsterdam heeft gezongen.

Het is een ietwat magere vertaling van 'London, is the place for me', velen van u hebben waarschijnlijk de melodie al direct te pakken.

>>> ...Edmundo Ros zingt 'Mokum is de stad voor mij'...