Mokums

G.A. Bredero: De Spaansche Brabander

We hebben het hier over een boek dat geschreven is door G. A. Bredero in 1617. Het boek is in 1992 opnieuw vertaald. Hoofdpersoon is de ietwat sullige jonker Jerolimo Rodrigo die gevlucht is uit Antwerpen omdat zijn schuldeisers hem op de hielen zaten. In Amsterdam heeft hij meer honger en bravour dan geld en dadenkracht en mensen vinden hem eerder irritant dan amusant.
Ook in Amsterdam maakt hij veel schulden. Zijn hulpje is Robbeknol, ooit bedelaar en in feite slimmer dan zijn baas.

Het verhaal speelt zich af omstreeks 1575 maar vast staat dat voorvallen van een latere datum door Bredero zijn verwerkt in het boek.
Spanje verovert Antwerpen waardoor veel kooplieden en calvinisten naar Amsterdam trekken en mede daardoor het handelscentrum van Europa wordt.

De Spaanse Brabander Jerolimo en zijn knecht Robbeknol groeien naar elkaar toe, door honger gedreven. Robbeknol zorgt voor brood op de plank door te gaan bedelen. Uiteindelijk ontvlucht de Spaanse Brabander ook zijn Amsterdamse schuldeisers.
Het boek gaat over alledaagse dingen aan de hand van discussies tussen twee sociaal totaal van elkaar verschillende personages die elkaar lange tijd nodig hebben. Maar waarom is dit boek een venster in de Canon van Amsterdam?

Bredero
Gerbrand Adriaenszoon Bredero wordt op 16 maart 1585 te Amsterdam in de Nes geboren en overlijd daar op 23 augustus 1618. Bredero was dichter en toneelschrijver. Voornamelijk schreef hij luchtige toneelstukken (kluchten, blijspelen), al dan niet met een cynische ondertoon.

Amsterdam aan het eind van de zestiende eeuw
Amsterdam groeide als kool, gemiddeld met 5% per jaar in de periode 1580 - 1620. Voor driekwart zijn dit immigranten uit andere gewesten in de Nederlanden. Met name het zuiden had flink te leiden onder de bezetting door de katholieke Spanjaarden die niets moesten hebben van het protestantisme.

Maar de oorspronkelijke bevolking moest niet veel hebben van deze nieuwkomers. Ze deden zich beter voor dan ze waren en probeerden de immigranten uit te buiten. Uiteindelijk draaiden de rollen zich om en had Amsterdam de nieuwkomers hard nodig, ze waren vaak vindingrijker dan de wat luie, dommige Amsterdammers.

Kaart van Amsterdam
Hiernaast zie je een afdruk van de kaart van Amsterdam zoals dat rond 1600 geweest moet zijn. Deze kaart is van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem. Je kunt een exemplaar op grote resolutie bij mij downloaden: 2894 * 2037 pixels, 1,6 Mb.

Link met het boek
De werkelijkheid van de straat zoals die zich in de periode 1575 - 1610 ontwikkelde lijkt vorm te worden gegeven in 'De Spaansche Brabander' van Bredero.
Door de vreemdelingen in de stad leken oude Amsterdamse normen en waarden te verloederen. Het bestuur werd verweten lieden te hebben toegelaten waarvoor door de burgerij een te hoge prijs moesten worden betaald.
Het boek is feitelijk een blijspel met als functie om op luchtige wijze te waarschuwen tegen oplichterij en ongewenst gedrag.

Het stuk geeft een beeld van de stad zoals veel Amsterdammers dat zagen. De al dan niet ironische ondertoon is aan de lezer te beoordelen of die werkelijk aanwezig is en/ of door de schrijver ook zo bedoeld, danwel gemeend.

De Canon van Amsterdam gaat er van uit dat er daadwerkelijk een boodschap opgesloten lag in het boek. Achteraf kun je op zijn minst parallellen trekken tussen de omstandigheden uit het boek en die in de maatschappij. Het mooie is natuurlijk dat het thema van het boek van alle tijden is, je kunt het zo in de 21ste eeuw plaatsen.

De Spaanse Brabander is venster 13 van de Canon van Amsterdam.
   TERUG NAAR DE CANON OP MOKUMS

Oudste koopmansboek

De Canon van Amsterdam noemt het 'oudste koopmansboek' maar kan dat alleen doordat Posthumus diepgravend onderzoek heeft gedaan en dus eigenlijk ook de 'credits' zou moeten krijgen in venster zes van de Canon.

Mede aan de hand van zijn toelichting hoe je het boek van Reyerszoon en Dircszoon moet lezen kan er iets meer gezegd worden over de handel en wandel van Amsterdam in de vijftiende eeuw.

>>> ...het oudste koopmansboek...