Mokums

Rapenburg en de Rapenburgerstraat

Ja, ik ben een stadsnomade, zo eentje die te vaak verhuisd is maar de stadsgrenzen nooit overschreden heeft uit angst niet meer terug te kunnen. Van Noord tot Zuid, van Oost naar West, ik heb het allemaal gezien. Niet dat het overal even fijn was maar toch, Amsterdam blijft Amsterdam.

Ik was zeventien, had net mijn eigen woninkie, gekraakt hok nog wel en de bouwval zelf tot een paleis verbouwd. Ik bel die eigenaar op en zeg tegen hem "ik heb je woning betrokken maar ik wil wel huur aan je betalen zodat ik een woonvergunning kan aanvragen". Tot mijn stomme verbazing zegt ie "prima, ik kom vanavond lang". Voor tweehonderd pieken in de monat had ik een appartementje met aparte slaapkamer, bad en wc in de keuken maar mensen, mensen, wat een feest. Prachtig uitzicht en midden in een volksbuurt.

Maar ik zit er goed en wel net vijf maanden, vergeten te registreren bij de gemeente dus officieel woonde ik nog bij mijn moeder, krijg ik een woning aangeboden! Het moet niet gekker worden, ik was net een maand achttien en mijn tweede woning diende zich al aan. En raad eens wat, spiksplinternieuw. Vlakbij de Oude Schans, op Rapenburg.
En ook hier, wat een uitzicht, over het water. Leuke buurvrouw ook, hoe ze heette ben ik vergeten.

Rapenburg
Rapenburg is een eiland dat ontstaan is door een stuk van het IJ droog te leggen, net als Uilenburg en Valkenburg, ook van die aparte stukjes stad.
Rapenburg is al ruim vier honderd jaar oud, waarom het zo heet is onbekend. Het zou kunnen dat het komt van de bewoners die hier goedkope groenten verbouwden die rapen werden genoemd. Ik woonde één huis van de hoek van de Peperstraat, zowel Rapenburg als de Peperstraat zijn kleine straatjes die eigenlijk alleen aan de achterzijde aan 'waterige' tijden doen denken. Zoals gezegd, ik had een riant uitzicht, ik waande mij dikwijls kapitein op een schip.

Maar ook de naam Peperstraat en Foeliestraat doen nog herinneren aan de tijd dat Amsterdam ooit een wereldhaven was.
De WIC, VOC en tal van houthandelaren oefenden hier hun bedrijvigheid uit, tot 1978 heeft hier nog een grote houthandel met roots uit een ver verleden gezeten. De grootste straat die aan de oostzijde grenst behoort niet echt tot het grondgebied van Rapenburg en heet toch de Rapenburgerstraat, vernoemd dus naar het naastgelegen (schier-) eiland Rapenburg.

Anekdote
Ik woonde naast een pandje op Rapenburg waar onderin een Spaans restaurant zat, ik ben gek op mediterraans eten, vandaar mijn voorliefde voor Spanje, ik kwam graag bij die toreador. Het voedsel was altijd prima en na de Sangria rolde ik zo weer mijn flatje en bedje in.
Zit ik op een verjaardag, zegt een vent die ik verder niet ken. "Wat ik laatst meemaakte. We moesten wat herstellen in de keuken van een Spaans restaurant. Hangt er een briefje op de deur dat als je de keuken in wilde je eerst hard op de deur moest slaan. Waarom? Vraag ik aan de eigenaar, zegt ie "kijk maar door het raampje", ik ram op die deur, zie ik meerdere grote ratten wegschieten in allerlei hoeken en gaten."
Drie keer raden welk Spaans restaurant dat was, welke gemeentelijke instantie ik de volgende dag belde en welke tent er een week later gesloten werd.
Manuel heb ik nooit meer gezien. Ik hou nog steeds van Spaans eten maar klop wel eerst op de keukendeur voor ik tot bestellen overga.

Rapenburgerstraat
Dit straatje ligt niet op Rapenburg en komt er zelfs niet op uit. Verscholen achter de uiterst saaie Valkenburgerstraat die vanaf de stad naar de IJtunnel leidt. De Waterloopleinmarkt moest eind zeventiger jaren wijken voor de Stopera en werd tijdelijk verplaatst naar de Valkenburgerstraat/ Rapenburgerstraat, een groot succes werd dat niet.
Op de te strak geasfalteerde straat stonden witte lijnen getrokken waar de marktkooplui geen centimeter buiten mochten komen. Er hing ook totaal geen sfeer. Uiteindelijk is besloten de markt dan maar langs de Stopera terug te plaatsen, ambtenaren wilden dat liever niet maar het was een compromis voor het feit dat de markt flink was ingekort en tanende was.

Bekende buurtbewoners
Andries van Wezel
Andries van Wezel werd geboren in de Rapenburg-buurt, hij kwam uit een arm Joods gezin. Hij leerde het vak van diamantbewerken en werkte zich op tot juwelier. Hij ging kunst verzamelen en liet zijn gehele collectie na aan het Rijksmuseum toen hij in 1921 overleed.
Veel van zijn stukken worden daar nog altijd tentoongesteld.

Kerwin Duinmeijer
Op 20 augustus 1983 stak de toen 16-jarige skinhead Nico B. de 15-jarige Antilliaan Kerwin Duinmeijer dood. Deze moord zou de geschiedenis ingaan als de eerste racistische moord na de Tweede Wereldoorlog. Kerwin kwam veel in de Rapenburgbuurt.
Ieder jaar wordt zijn dood herdacht en wordt er stilgestaan bij het aanwakkerende racisme. In het Vondelpark staat een beeld ter nagedachtenis aan Kerwin.

Sientje
Sientje Abram werd op 23 februari 1931 in de Rapenburgerstraat geboren, op 10 september 1942 werd zij door de nazi's in Auschwitz vermoord. Zij is een van de 331 vermoorde kinderen uit de Rapenburgerstraat.
Guus Luijters schreef er een prachtig boek over: Sterrenlied.

De Valkenburgerstraat is nu totaal volgebouwd met woningen en winkels, ik kom er nooit. Het is er kil maar de mensen die er wonen zullen het als een echt en hecht buurtje ervaren. Die kennen de buurt niet van vroeger dus dat snap ik ook wel.

Weetje
Op de hoek van de Peperstraat en Rapenburg zit een winkel die voor de film 'De IJssalon' gebruikt werd als locatie. Het pandje waar ik in woonde was nieuwbouw en moest daarom tot vier meter hoogte worden betimmerd met hout omdat het niet in het straatbeeld pastte van de Tweede Wereldoorlog.
Meer over de IJssalon Koco kun je lezen op de site van De Dokwerker.

Jodenbuurt
Rapenburg was geen chique buurt in de oorlog, het was meer de achterbuurt van de Jodenhoek. Er woonden veel arme gezinnen, vaak met meerdere of grote gezinnen op een kleine woning.

Als voorbeeld van de wreedheden, begaan door de nazi's in de Tweede Wereldoorlog, hieronder de namen van de mensen die op Rapenburg 80 II woonden en werden vermoord:

Ruben Neeter
Geboren 22 april 1902
Vermoord in Sobibor, 4 juni 1943
Vader

Sara Neeter-Smeer
Geboren 16 september 1905
Vermoord in Sobibor, 4 juni 1943
Moeder

Samuel Neeter
Geboren 16 juni 1927
Vermoord in Sobibor, 4 juni 1943 (15 jaar)
Zoon

Louis Neeter
Geboren 30 september 1928
Vermoord in Sobibor, 4 juni 1943 (14 jaar)
Zoon

Alida Neeter
Geboren 11 april 1931
Vermoord in Sobibor, 4 juni 1943 (12 jaar)
Dochter

Isrëel Neeter
Geboren 8 augustus 1935
Vermoord in Sobibor, 4 juni 1943 (7 jaar)
Zoon

Mart Smeets

Smeets is professioneel basketballer geweest en niet onverdienstelijk ook. Grotere faam maakt hij dus door het presenteren, maar ook zijn boeken vinden gretig aftrek bij een groot publiek, Smeets weet altijd handig in te spelen op actualiteiten of maakt die zelf.

Bekend zal zijn dat Smeets een vriendje is van Lance Armstrong, de fietsende ex-kankerpatiënt die tijdens zijn operatie niet verdoofd werd maar per ongeluk een commercieel virus ingespoten kreeg waardoor hij vanaf zijn rentree in de wielersport over een super verkooptalent bleek te beschikken.

>>> MART SMEETS