Mokums

Ajax is geen Joodse club. Toch?

Joden, Joden! De een neemt er aanstoot aan dat dit tijdens wedstrijden wordt geroepen en anderen zien het juist als een geuzennaam. Ajacieden zijn vaak trots op het 'Joodse' karakter dat de club uitstraalt. Ik ken iemand die Christen is, maar met een Jodenster om zijn nek loopt en regelmatig naar thuis- en uitwedstrijden van Ajax gaat en lekker meebrult: Joden, Joden.

Het intimideert tegenstanders en provoceert supporters van de tegenpartij. Ik kan me nog wel wedstrijden van Ajax herinneren waar door supporters van de bezoekende partij vlaggen aan de hekken werden gehangen die bij tankstations waren gestolen waar 'LPG' op stond, ach, we lagen er niet wakker van.
Maar de laatste tijd komt er een steeds grotere roep om het gedogen van het scanderen van de term Joden te stoppen. "Wat wil je dan doen, het vak ontruimen". Het moet niet gekker worden."

Waar komt de term 'Joodse club' vandaan?
Er waren tijden dat 'Israël' door het stadion klonk en dat er vanuit dat land dankbetuigingen kwamen, maar verder dan de Israëlische vlag komt het tegenwoordig niet meer. Het geeft wel aan dat er een zekere mate van verbondenheid lijkt te zijn met het Joodse volk. Of valt dat wel mee?
Toch associëren velen Ajax met 'Joods'. Wellicht komt dat door de twee markante Joodse voorzitters Van Praag die we hebben gehad. Mijn nieuwsgierigheid ging zo ver dat ik eens diep ben gaan graven.
Wat is er eigenlijk zo Joods aan Ajax?

Zoals ik al heb aangetond bestaat Ajax niet sinds 1900 zoals het zelf beweerd, maar al wat jaartjes langer, namelijk sinds 1893 (link.) Als je de oorspong van Ajax (en of dat nou 1893 of 1900 is) neemt dan is daar weinig Joods aan te ontdekken. Ajax is eerder een kakclub die voortgekomen is uit een studentenvereniging dan een Joodse voetbalvereniging.
Rond 1900 speelde er geen Joodse kwestie, er was geen enkele noodzaak een vereniging op te richten die de Joodse identiteit moest uitdragen, laat staan dat Joden de behoefte hadden zich via een voetbalvereniging te profileren.
En toch is Ajax een Joodse club, zullen velen zeggen.

Susan Smit
Tja, ik kan natuurlijk her en der verder mijn licht opsteken maar niet zomaar bij toeval stuitte ik op Susan Smit die in juli 1997 een doctoraalscriptie schrijft met als titel: "De bal bleef rollen. Ajax binnen voetballend Amsterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog."
Susan studeerde Nieuwe en Theoretische Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam.

In haar zeer boeiende afstudeerscriptie wandelt zij van het ontstaan van de voetbalsport naar de inmense populariteit die het voetbal vergaarde. Uiteindelijk belandt zij bij Ajax en bespreekt zij hoe Ajax aan haar naam is gekomen, waarom de Meer een 'heilige' plaats was en de club de 'neuzenclub' werd genoemd.
Ligt hierin opgesloten dat Ajax al voor de Tweede Wereldoorlog als een Joodse club werd gezien?

Susan komt tot de conclusie dat Ajax nooit méér Joodse spelers heeft gehad dan andere Amsterdamse voetbalverenigingen. Toch had Ajax al voor 1940 de bijnaam een 'Neuzenclub' te zijn, doelend op de wat grotere neus die Joden doorgaans hebben.
Buiten Amsterdam werd Ajax de 'neuzenclub' genoemd maar ook binnen de stadsgrenzen werd die term overgenomen, die kwam net zo vaak voor als 'Jodenclub'. Dit toont aan dat de term 'Joden' pas extra lading heeft gekregen na de Tweede Wereldoorlog en dat men er voor die tijd totaal niet wakker van lag, zowel Joden als niet-Joden niet.

Tijdens de oorlog waren er vier Joodse spelers, twee van hen zaten ondergedoken, twee overleefden de oorlog niet, slechts één van hen speelde in het eerste van Ajax. De eerste twee jaar van de oorlog leek er overigens niets aan de hand voor de club, er waren anti-Joodse maatregelen door de Duitsers ingevoerd maar daar merkte men niet veel van bij Ajax.
Onder het personeel waren niet meer Joden dan bij andere bedrijven.

Ajax had met name aanhang in buurten waar veel Joden woonden, waarom is eigenlijk een raadsel. Volgens Susan Smit was Ajax populair onder de middenstand en de binnenstad. Veel kleine winkels werden door Joden gerund en verhoudingsgewijs woonden er in de binnenstad meer Joden dan in de meeste andere buurten van de stad.
Een tweede reden voor de Joodse inborst is de tram die naar het stadion ging, die ging langs de markt in de Weesperstraat waar van oudsher veel Joodse marktkooplui stonden.
Maar ook binnen het stadion, tijdens de wedstrijden was er een Joodse identiteit waarneembaar. De jongetjes die tijdens de wedstrijd snoep en frisdrank verkochten waren doorgaans van Joodse huize.

Conclusie
Eindconclusie moet zijn dat Ajax nimmer meer Joodse bestuurders en/ of voetballers heeft gehad dan andere Amsterdamse voetbalverenigingen maar wel meer Joodse supporters dan andere clubs. De voorzitters Jaap en Michael van Praag zijn van Joodse komaf en schaamden zich daar terecht nimmer voor, dat versterkte het idee in Nederland dat Ajax een Joodse club was en is.
De oorsprong van 'Ajax is een Joodse club' kan dus gevonden worden in de schare Joodse fans die de club had tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog.

Met zeer veel dank aan Susan Smit!

Ajax pagina's op MokumsNL:
    AJAX     DE STRUCTUUR VAN DE CLUB VAN RVC TOT DIRECTIE EN BESTUURSRAAD
    AJAX     IS OUDER DAN WERD GEDACHT (1893 IPV 1900)
    AJAX     HOE JOODS IS DE CLUB EIGENLIJK? WAAR KOMT DAT 'JOODS' VANDAAN
    AJAX     NOSTALGIA
    AJAX     KAMPIOEN 2011 FOTO'S MUSEUMPLEIN VANAF EEN DAK
    AJAX     JOHAN CRUIJFF
    AJAX     CRUIJFF PERIKELEN
    AJAX     EDGAR DAVIDS DAT HEEFT ZO'N JONGEN TOCH NIET NODIG
    AJAX     DE STRIJD OM DE MACHT
    AJAX     IS EEN STRAAT IN...ROTTERDAM, GEEN HOND WIL ER WONEN
    AJAX     EXPERIENCE
    AJAX     LIEDEREN

Getto Amsterdam

Als je de buurt in of uit wilde moest je een goede reden hebben. ultiem doel van de bezetter was om precies te weten waar veel Joden woonden zodat die gemakkelijker opgepakt konden worden voor transport. Ik ken persoonlijk het verhaal van een gemengd echtpaar dat de dans wist te ontspringen doordat de man optrad als organist in een bioscoop die ook veel bezocht werd door Duitsers. Hierdoor mocht hij blijven en hoefde niet te werken in Duitsland.


Zijn Duitse vrouw van Joodse afkomst kon door het huwelijk blijven. Dit verstandshuwelijk heeft tot aan hun dood decennia na de oorlog stand gehouden hoewel zij nooit van elkaar hebben gehouden.

>>> Amsterdam tijdens WO2 en het getto